حفظ قرآن کریم به عنوان یک کتاب آسمانی که منشاء الهی داشته و بشر هیچگونه دخل و تصرفی در آن نداشته است، قابل توجه بسیاری از علاقه‌مندان و صاحب‌نظران قرار گرفته است.
همانطور که در مقاله حفظ قرآن در سیره معصومان علیهم‌السلام به صورت مختصر به بررسی اهمیت و جایگاه حفظ قرآن کریم در کلام امامان معصوم علیهم‌السلام پرداخته شد است، در این مقاله سعی شده تا اهمیت حفظ قرآن کریم را با توجه به مبانی فکری حضرت امام خامنه‌ای مورد بررسی قرار گیرد.
با مراجعه به پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای به آدرس Khamenei.ir و بررسی کلیدواژه حفظ قرآن به بایگانی فرمایشات معظم له دسترسی خواهیم داشت.
در بخش نتایج جستجو فرمایشات ایشان را از سال 1370 تاکنون در دسترس است که قصد داریم تا در این مقاله بخشی از این مطالب را منعکس کنیم.
اهمیت حفظ قرآن در کودکی
بعضی از این جوانان، وقتشان دارد دیر می‌شود. حالا این آقای پرهیزگار که الحمدللَّه حافظ قرآن است؛ لیکن بعضی از آقایان هستند که سن‌هایشان دارد بالا می‌رود و وقتشان دیر می‌شود.
من عقیده‌ام این است که حفظ قرآن باید از بچگی شروع بشود؛ یعنی حدوداً از دوازده سالگی، سیزده سالگی؛
«التّعلّم فی الصّغر کالنّقش فی الحجر».(۱) اگر ان‌شاءاللَّه آقای مقدم همت بکنند و آن طریقه را راه بیندازند، فکری کرده‌ایم که ان‌شاءاللَّه بچه‌ها تشویق بشوند و بتدریج ذره‌ذره حفظ کنند.
امتیاز قاری حافظ
قاریِ حافظ امتیاز زیادی بر قاریِ غیر حافظ دارد.
لزوم نزدیک شدن به فهم مفاهیم قرآن در حفظ قرآن کودکان
من در برنامه‌های این دو سه روز که پخش شد، دیدم بچه‌های کوچک ما قرآن را با خصوصیات آیه، سوره، صفحه به صفحه و خط به خط حفظ کرده‌اند. بسیار کار جالبی است. بسیار زیباست. واقعاً باید از پدران و مادران این بچه‌ها تجلیل کرد. بسیار اهمیت دارد که انسان این‌طور با نوجوان خودش کار کند و او را این‌گونه بار بیاورد. اینها می‌ماند.
البته من یک تذکّر هم بدهم: ذهن این بچه‌ها را با اعداد رایانه‌ای پر نکنید. ما چه کار داریم که فلان سوره چند حرف دارد؟ روزگاری این گونه مسائل لازم بود. روزگاری که خوف تحریف وجود داشت، لازم بود عدد کلمات و عدد حروف، محفوظ باشد. امروز قرآن، هزاران چاپ شده است. چه‌کسی جرأت دارد یک حرف از قرآن کم یا زیاد کند؟ این کارها امروز لازم نیست.
به‌جای این کارها، بگویید حفظ کنند که در خواتیم آیات، تعبیراتِ مثلاً «و هو السّمیع العلیم»(2) چند جا در فلان سوره آمده است. سمیع یا علیم یا قدیر؛ چند تا از اینها با هم آمده است. کدام یک با هم آمده است. اینها خوب است. اینها را حفظ کنند. اینها در فهم معانی آیات تأثیر می‌گذارد.
ببینند در آیاتِ مثلاً اوّلِ این سوره تا آخر سوره، چند بار کلمه وحی آمده است. مثلاً در چند آیه به پیامبر اشاره شده است که این قرآن به‌سوی تو وحی می‌شود. مثلاً نکات مکرّر در سوره – هر سوره‌ای را که می‌خواهد بخواند – استخراج شود. فرض بفرمایید این آیات مربوط به سوره‌ی «فصّلت» است. در این سوره راجع به وحی مکرراً صحبت شده است. نوجوان این نکات را استخراج و حفظ کند. اینها مهمّ است.
این‌که چند حرف است یا صفحه‌ی چندم است، مهم نیست. ما که قرآن با چاپ واحد نداریم؛ صدها چاپ قرآن داریم. آغاز یک سوره در این قرآن، صفحه‌ی 325 است، اما در قرآن دیگر ممکن است صفحه‌ی 100 باشد. لذا باید به بچه‌ها نکات لازم و مفید که آنها را به فهم مفاهیم قرآن نزدیک می‌کند، یاد دهید تا مثل نقشی که در سنگ می‌ماند(3)، تا آخر عمر در ذهنشان بماند و مایه‌ی برکت شود.
حفظ قرآن تدبیر خداست
حفظ قرآن، کارِ خداست و تدبیر الهی، قرآن را رایج خواهد کرد.
مقدمه فهم و عمل
تلاوت و قرائت و حفظ قرآن، مقدمه‌ی فهم و عمل است.
اولویت‌ها در تعامل با قرآن
اول باید خوب بخوانید؛ تلاوت را خوب، زیبا و جامع و صحیح بخوانید؛ دوم، معانی و مفاهیم قرآنی را بفهمید، و سوم، قرآن را حفظ کنید.
حفظ قرآن در سنین پیری توسط مرحوم آیت‌اللَّه خوئی
حفظ قرآن یک نعمت بزرگ است. این جوان‌ها و نوجوان‌ها سن توانائی حفظ را قدر بدانند. شماها در سنی هستید که می‌توانید حفظ کنید و در ذهنتان بماند. ما هم می‌توانیم حفظ کنیم؛ در سنین ما هم می‌شود؛ اما خیلی ماندگار نیست؛ زود از ذهن ما می‌رود.
این‌طور نیست که در سنین امثال بنده نشود حفظ کرد؛ چرا؟ سنین بالاتر از ما -یعنی سنین هفتاد و پنج، هشتاد- می‌شود حفظ کرد. من شنیدم مرحوم آیت‌اللَّه خوئی در همین سال‌های آخر عمر قرآن را حفظ کرده بود. خیلی مهم است؛ پیرمرد مثلًا هشتاد ساله قرآن را حفظ کند! می‌شود حفظ کرد، اما ماندگار نیست؛ از ذهن زائل می‌شود.
اگر شما در دوره‌ی جوانی و بخصوص در دوره‌ی نوجوانی؛ یعنی از سن همین نوجوان‌هائی که اینجا برای ما تلاوت کردند یا بالاتر از اینها، قرآن را حفظ کنید، این یک سرمایه و ذخیره‌ای برای شماست. و امکان تدبر در قرآنی که در حفظ انسان هست، به‌مراتب بیشتر از امکان تدبر برای کسی است که قرآن را حافظ نیست.
توصیه خاص
میخواهم به طور خاص به قرآنی‌های عزیز کشورمان بگویم که به سمت حفظ قرآن بیشتر بروید.
ایده‌پردازی برای حفظ قرآن
جوان‌ها بروند از استعدادشان، از حافظه‌شان استفاده کنند؛ بچه‌ها را، جوان‌ها را بکشانید به سمت حفظ قرآن.
حفظ قرآن وسیله است!
حفظ قرآن، وسیله است؛ وسیله است برای این که انسان، آسان بخواند، آسان تکرار کند و امکان تدبر پیدا کند.
رشد انسان و حفظ قرآن
وقتی قرآن را حفظ کردید، می‌توانید معانی قرآن را درست بفهمید؛ انسان وقتی معنای قرآن را فهمید، می‌تواند در آن تدبر کند؛ وقتی تدبر کرد، می‌تواند به معارف عالی دست پیدا کند و رشد پیدا کند.
راه تدبر در قرآن
حفظ و تکرار و انس با آیات کریمه‌ی قرآن و پی‌درپی آیات الهی را مورد توجه قرار دادن، موجب می‌شود که انسان بتواند در قرآن تدبر کند.
رشد جامعه با تدبر
این حفظ قرآن که بحمدالله امروز در بین شما جوان‌ها، در بین جوان‌های کشور، در سرتاسر کشور رواج پیدا کرده است، یک مقدمه‌ی خوبی است برای تدبر.
انس و حفظ قرآن جواهری قیمتی
به شما جوانان عزیز توصیه میکنم اُنس‌تان را با قرآن زیاد کنید؛ آن کسانى که با قرآن ارتباط پیدا کردند، قدر این ارتباط را بدانند؛ کسانى که قرآن را حفظ کردند، قدر این حفظ قرآن را بدانند؛ این جواهر قیمتى را براى خودشان نگه دارند.
نقشه راه زندگی به سبک قرآنی
حضرت امام خامنه‌ای در بیانات‌شان در محفل انس با قرآن در اول ماه مبارک رمضان 1434 فرمایشاتی را در خصوص سبک زندگی قرآنی ایراد فرمودند که بسیار کاربردی و قابل توجه می‌باشد. نسخه PDF این نقشه راه بخوانید …
- بحارالانوار، علامه مجلسی، جلد 1، صفحه 224؛ منیه المرید، شهید ثانی، صفحه 226
- سوره مبارکه البقره آیه ۱۲۷
- الْعِلْمُ مِنَ الصِّغَرِ کَالنَّقْشِ فِی الْحَجَرِ – بحارالانوار، مجلسی، جلد 1 صفحه 224؛ منیه المرید، شهید ثانی، صفحه 226
